De ‘Himalaya inspiratiereis’ van Eelko van Iersel

Dak van de wereld

In de zomer van 2019 bewoog ik me op grote hoogte in de Himalaya. Het doel van deze reis was om inspiratie op te doen voor mijn schilderkunst. Tevens een reis voor mezelf en mét mezelf. Ik had de behoefte om even helemaal los te komen van ‘de Hollandse bubbel’. Het kunstwereldje, de verantwoordelijkheden, mijn zorgen en mijn ambitie ver achter me te laten. Ik had zin in nieuwe inzichten, en vooral ‘niet weten’ wat dit alles me zal brengen. Het was alweer meer dan 20 jaar geleden dat ik met een rugzak een primitieve reis maakte. In 1997 verbleef ik 3 maanden in Ecuador, waar ik op de bonnefooi rondtrok en iedere dag, onbevangen en vol bravoure, bekeek wat er te ontdekken viel. Deze ervaring lag, op veel vlakken, reeds ver achter me. Het werd tijd om ruimte te creëren voor nieuwe ontdekkingen. Dit keer kwam er een heel ander werelddeel op mijn pad. Ik kon aansluiten bij een reisgezelschap, die een maand zou gaan rondtrekken in het noordelijke puntje van India: Ladakh, Nubra-vallei en Zanskar-vallei. De Himalaya, het dak van de wereld. Deze trektocht, onder leiding van een plaatselijke gids, zou plaatsvinden in de zomer van 2019. Een geweldige mogelijkheid die ik enerzijds met enthousiasme aannam. Maar ook een beslissing die me uit mijn ‘veilig wereldje’ bracht: kan ik wel een maand weg?, hoe ga ik dat betalen?, hoe zorg ik dat mijn galerie in Nijmegen bemand is?, kan ik mijn partner een maand missen?. Maar uiteindelijk had ik mezelf twee simpele vragen te beantwoorden: durf ik een maand weg? en gun ik het mezelf? Achteraf, nu ik weer lang en breed terug ben en ik kan reflecteren op een geslaagde inspiratiereis, denk ik soms, wat een overdreven, emotionele overweging maakte ik. Wat is nu een maand? Recent, tijdens een presentatie over mijn schilderijen in de galerie, legde ik deze vraag voor, aan 15 mannen met hoge functies in het bedrijfsleven. Ik vroeg hun -op de man af- ‘zouden jullie dat doen?. Een maand alleen weg?, naar een verre bestemming?’ Het antwoord in deze groep was ‘Neen’. Ze zouden wel willen, maar ‘het kon niet…!’. ‘Het mag niet van mijn vrouw’, zei er één gekscherend, een ander kon niet weg vanwege zijn verantwoordelijkheid in zijn bedrijf. En ik dacht, ‘Ik deed het wel, ik gunde het mezelf!’

Als iets heilig is dan is dat het leven zelf: in al zijn wanhoop en schoonheid, met al haar waanzinnige kunst en natuur. 

Financiering

Ik deed het wel, ik besloot te gaan. Eind 2018 boekte ik een retourticket ‘Amsterdam-Dehli’, zodat mijn beslissing onherroepelijk was vastgelegd. Ik begon na te denken over de financiering van deze reis. Een kennis vertelde me over crowdfunding en over initiatieven als ‘voor de kunst’, waar je een plan kunt indienen en bereidwilligen kunnen participeren door geld te schenken. ‘Het is dan wel leuk om ‘iets’ terug te kunnen doen, een geschenk te geven, een productie te maken of iets dergelijks’, kreeg ik te horen. Zoals ik ben, draaide ik het om. Of in mijn geval, ik draaide het recht, want waarom zou ik niet doen wat ik het liefste doe en waar ik goed in ben, namelijk schilderijen maken. Ik liet het hele idee van crowdfunding los en ik maakte drie schilderijen in de maanden voorafgaand aan mijn reis. Er ontstond al een beginnende connectie met het gebied waar ik naar toe zou gaan. Door te lezen over de Himalaya, door het zien van foto’s werd mijn inspiratie aangewakkerd. Ik droomde al van de bergen, de kleuren, de stilte. En deze beelden kwamen, door deze connectie, op het schildersdoek. Laag-over-laag ontstond het kleurveld van de hoge bergen. Ik was al afgestemd op de Himalaya en dat wat ik met eigen ogen zou gaan aanschouwen. Ik maakte een kleiner tweeluik en één groter schilderij. En ik verkocht ze alle drie voor de dag van vertrek. Daarmee financierde ik mijn reis en alle kosten die thuis doorliepen gedurende mijn afwezigheid.

Het tweeluik ‘Paisaje del interno’ en een groter schilderij ‘Lo profundo del paisaje’ maakte ik in de maanden vóór dat ik vertrok naar de Himalaya en daarmee financierde ik de reis en de lopende kosten in Nederland.

Wandelen

Ondertussen was ik al flink aan het trainen om een loopconditie op te bouwen. Weliswaar heel veilig in de heuveltjes van Berg en Dal, vlakbij mijn woonplaats Nijmegen. Het lopen deed me goed en het bleek een nieuwe activiteit die ik ook na mijn reis bleef continueren. Wandelen maakt het hoofd lekker leeg. Ook het gezelschap, van in totaal 9 reizigers, ontmoette elkaar, een aantal keren voorafgaand aan de reis. Tijdens de wandelingen spraken we over praktische zaken, hoe ga je om met de hoogte?, en de zorg om zo min mogelijk bagage mee te nemen, voor onszelf maar ook voor de paarden die onze spullen zouden gaan dragen in de bergen. Maar ook, hoe ga je om met het thuisfront? Halverwege de reis zouden we diep de Zanskar-vallei in gaan, zonder bereik van mobiele telefoon of internet en dagen reistijd naar de ‘bewoonde wereld’. Afgesproken werd ‘geen nieuws is goed nieuws!’ en ik kan niet binnen 10 dagen in Nederland zijn bij calamiteiten.

Hoogte

19 juli vlogen we naar Delhi en daarna meteen door naar Leh. We stapten uit het vliegtuig, midden in de Himalaya, op 3500 meter hoogte boven zeeniveau. Dat merk je meteen aan de ademhaling. Alles gaat veel trager en ik merkte dat er minder zuurstof wordt opgenomen bij het ademen. Op deze hoogte zit er gewoon minder zuurstof in de lucht, dus je moet vaker ademen om voldoende binnen te krijgen. Ik zag er op voorhand tegen op en ik moet zeggen mijn ademhaling was een uitdaging gedurende deze reisperiode. De tijd nemen om te acclimatiseren is noodzakelijk. Maar gelukkig kreeg ik geen hoogteziekte, geen misselijkheid of hoofdpijn. Maar wel een aanslag op mijn luchtwegen en longen. Zeker ook met al het stof in de zandvalleien. En geloof me, het is erg onprettig om in de nacht, in een klein eenpersoonstentje, in paniek wakker te worden als je ontwaakt uit je slaap en dat je naar lucht snakt. Dat gebeurde me een paar keer tijdens deze reis en dat is beangstigend. Daar dan weer goed mee om gaan geeft op haar beurt weer veel vertrouwen.

Sneeuw

‘Himalaya‘, een Sanskritisch woord, wat ‘plaats van de sneeuw’ betekent. De eerste 10 dagen hebben we veel bekeken vanuit een kleine bus. We trokken door valleien op grote hoogte en passeerden meerdere passen, tot 5800 meter. De eeuwige sneeuw ligt daar te rusten. Alle kleuren van de bergen, de rotsen, de lucht en rivieren…heb ik, als een spons, opgezogen in mijn hoofd, lijf en herinnering. Dat gaat bij mij als vanzelf, wanneer ik bevangen ben door de schoonheid en de impact van de natuur. Ik heb de Himalaya als enorm krachtig ervaren. Passende woorden zijn moeilijk te geven aan deze beleving. Het ging voor mij verder en dieper dan ‘oerkracht‘. De woordcombinatie ‘creatie‘ en ‘destructie‘ komt voor mij dichter in de buurt. De natuur is zo vol kracht en leven. Dat voel je als je daar loopt, op grote hoogte, tussen valleien door. De rivieren stromen als wildwaterbanen. Het regent een paar uur en zandwegen veranderen in rivieren. Rotsblokken van 4 meter breed vallen naar beneden op de weg. En alle lokale bewoners blijven rustig, het is voor hun gewoon en alledaags. Ik heb zoveel mooie kleuren gezien: groen, zwart, wit, grijs, oker, rood, blauw… én combinaties!

Klooster

De kloosters die we bezochten waren van de Tibetaans boeddhistische traditie of geelhoed-boeddhisten. Diep onder de indruk was ik van het ochtendgebed in Dixit waar we aanwezig mochten zijn bij en groep oudere monniken. Hun gezang, de geur, de kleuren en de blikken die gewisseld werden. Wie kijkt naar wie? Het gezang resoneerde nog lange tijd in me door. We bezochten ook kloosters die nog weinig toewijding en spiritualiteit uitstraalde. Sommige kloosters lijken wel geëxploiteerd te worden voor het opkomende toerisme. Het was mooi om zorgvuldig te ervaren wat de energie per klooster een verschillende uitwerking had op mijn gevoelswereld. Sommige voelden sereen, stil en puur, waar andere kloosters naargeestig en kil voelden. In één klooster was ik aan het mediteren en in de serene stilte hoorde ik het gezang van de gebeden. Ik hoorde het niet werkelijk maar ik hoorde het in mijn hoofd, in deze ruimte. Ik resoneerde mee met het gezang van alle jaren, de voorouders, alle gebeden die gezongen zijn en meewaaien met de wind. Alsof er ergens, ver weg, een gebed wordt opgezegd en met de wind meegenomen wordt en binnenkomt in mijn wereld.

Kunst vertelt ons, iedere keer opnieuw, dat wij mensen zijn…

Phuktal

Éen van de mooiste ervaring vind ik de wandeltocht naar Phuktal klooster. Een klooster wat enkel te voet bereikbaar is en waarvan ik erg onder de indruk ben dat ze het op zo’n afgelegen plek hebben kunnen bouwen. We liepen weliswaar in groepsverband, maar eenieder had toch haar eigen tempo en daardoor liepen we grotendeels solitair. Een wandeling van 3 uur over een smal bergpad. Helemaal alleen in deze overweldigende natuur. Alleen met mezelf in de omgeving van natuurkracht en persoonlijke overwinningen. Ik moest soms even slikken als ik mijn weg vervolgde langs diepe afgronden en vallende stenen. ‘Mijn hoogtevrees is maar een gevoel, wat ook weer voorbij gaat.’ Soms laat de angst me stokstijf staan, maar ook daar komt op den duur beweging in, als ik het toesta en erdoor heen adem. En mét angst kan ik ook bewegen en voortgaan. Emoties komen en gaan, niets blijft voortdurend hetzelfde, het leven is stromend van aard. Daar ga ik weer vertrouwen op mijn ‘hogere zelf’, op God, op Spirit. Ik besef dat we in het Westen heel vaak het idee hebben dat we veel controle hebben op ons leven, dat we het kunnen sturen, maar in werkelijk is dat onzin. Het leven heeft zelf haar plan en daar mag ik op leren vertrouwen. Zo’n wandeltocht, met al de ervaringen, van intense vreugde, via angst, naar verdriet, naar dankbaarheid, dat is een spirituele ervaring waar geen enkel klooster tegenop kan. Maar Phuktal voldoet aan haar verwachting! Op een gegeven moment loop ik voorbij een rotspartij en zie ik heel in de verte een klooster gebouwd hoog in de bergen. Als een wespennest vastgeklonken aan de berg. Werkelijk prachtig. We dronken thee bij de oom van onze gids in zijn kleine huisje. De eenvoud en puurheid zorgden voor een paradijselijke glans. Mijn eerste ervaring met een groep jonge monniken verliep totaal anders als ik van te voren kon bedenken. Ik liep een trap op en hoorde in de verte kinderstemmen mijn kant op komen. Een groep van 20 monnikjes stormde met luid geraas de trap af. Ze waren helemaal dol en baldadig. Een rennende jongen riep ‘Sir, sir! en tikte met zijn hand op mijn voorhoofd. Waarop ik impulsief een tik terug gaf. Het was ‘all in the game’. ‘Sereniteit‘ afgewisseld met ‘baldadigheid‘. ‘Heiligheid‘ afgewisseld met ‘aardse beslommeringen‘. ‘Hoger bewustzijn‘ afgewisseld ‘de zorg van alledag‘.

Het is half vier in de nacht en ik ben klaar wakker. Ik heb het koud, ondanks mijn thermo-ondergoed, warme slaapzak, muts en extra dekens. De rivier raast op 6 meter afstand langs mijn tent. Het ijskoude water vindt haar weg in volle vaart door de vallei en neemt daarmee nog net mijn kleine eenpersoonstentje niet mee. Het voelt alsof de rivier een slang is die me mee wil sleuren naar haar hol. Overdag leek dit zo’n goed plan, mijn tent opzetten vlakbij de rivier, zodat ik het water rustig kan horen kabbelen en ik bij de ochtendgloren idyllisch wakker kan worden met koffie en mijn blik op de prachtige rivier en bergen. Deze nacht vertelt een heel ander verhaal.

Inspiratie

Ik heb zoveel gezien tijdens deze reis. De natuur met al haar ruwheid en kleuren. Zo vol energie en inspiratie. Ik schilder nu ruim 20 jaar non-figuratieve, kleurrijke schilderijen en vanuit mijn visie is er ‘altijd en overal’ inspiratie. Het wél of niet beleven van inspiratie heeft er voornamelijk mee te maken met hoe ik mezelf verhoud ten opzichte van de wereld om mij heen. Of eigenlijk nog dichterbij ‘Hoe verhoud ik me tot mezelf?‘. Ben ik open, ontvankelijk voor de schoonheid, die er is?, Ben ik stromend van aard?. Óf ben ik verkrampt, gestrest, is mijn geest vernauwd?. De laatste jaren merk ik hoe essentieel het voor mijn creatieproces is om mezelf te voeden met ontspanning, plezier, geluk en met nieuwe indrukken. De grootste uitdaging is om mezelf stromend te houden: ‘emoties’ te herkennen en te erkennen. ‘Gedachten’ te herkennen en erkennen en deze gedachten voorbij te laten gaan als wolken die komen en gaan. Om oude patronen te doorbreken en negatieve aannames los te laten. Voelen, loslaten, Zijn... Het beoefenen van meditatie is daarbij voor mij van essentieel belang. Om open te staan voor de inspiratie die er is, ‘altijd en overal om me heen…’. En natuurlijk gaat zo’n proces met vallen en opstaan en is het belangrijk om ook de schaduwzijde van mijn persoon te zien. De duistere en donkere kanten in mij, naast de levenslust, energie en vreugde. Ik heb een focus om mijn innerlijke krachten in balans te houden. Dat maakt het leven zo ontzettend boeiend, intens en rijk. Ik noem het een scholing om ‘alles inclusief’ te ervaren. Dat zorgt voor letterlijk een breed schilderspalet, waarbij inspiratie vrij mag stromen. Ik heb de overtuiging dat de breedte van mijn Zijn doorschijnt in mijn schilderijen. Daarnaast voelt het zo, dat ik als medium fungeer tussen Creatie en het schildersdoek. Ik beheers de technieken en de instrumenten, maar de expressie is me gegeven en stroomt door mij heen. Wat dat betreft wordt mij steeds duidelijker dat hoe meer ik mijzelf (mijn ‘ego‘) er tussen uithaal in het schilderproces -hoe minder ik probeer te sturen in het schilderproces- hoe beter ik kan aansluiten op creatie en inspiratie die er is. Dan kan ik mij het makkelijkste verbinden met werelden die me inspireren. Het zien, en letterlijk opzuigen als een spons van alle kleuren, vormen, indrukken en ervaringen tijdens mijn reis door de Himalaya, zorgt voor nieuwe expressie, voor nieuwe werelden waar ik mij mee kan verbinden tijdens het schilderen. Mijn reservoir is weer tot de nok gevuld. Nu ik weer terug ben in mijn atelier in Beuningen komt al deze inspiratie op het schildersdoek. Toen ik net terug was in de Lage landen had ik erg veel energie. Dit kwam ook door de extra toevoer van zuurstof omdat mijn lichaam meer rode bloedlichaampjes had aangemaakt tijdens op de grote hoogte. Een goede start om imposant werk te maken. Daar is altijd moed voor nodig!

Ik ervaar een prachtige connectie met Spirit en de bergen. Ik mag er zijn, zoals ik ben. Ik ben helemaal goed. De Spirits beschermen mij, dragen mij. Ze zijn altijd aanwezig.

‘La más alta’ & ‘La Maestra’

Dit resulteerde in twee schilderijen ‘La más alta’ en ‘La Maestra’. Beide 170 x 170 cm. Vanuit de Spaanse taal vertaalt betekenen deze titels “De aller hoogste” en “De Meesteres”. Twee schilderijen waarin veel beweging te zien is en waarin ik heb gewerkt met verschillende groentinten, grijs, zwart en wit. Deze schilderijen zijn voor mij de sublieme uitdrukking van alle ervaringen tijdens deze reis. Deze schilderijen zeggen me zoveel meer dan de honderden foto’s die ik heb gemaakt. In deze schilderijen komt alles samen: de grootsheid, de kleinheid, de kleuren, de materie, het gevoel, de creatie en de destructie. Het Goddelijke en het Aardse. Is het een satelliet foto vanuit de kosmos of kijk ik met mijn eigen ogen naar de grond onder mij? ‘Het kleinere in het grotere’ en ‘het grotere in het kleinere’. Het moment van voltooiing van deze schilderijen zorgde voor een emotionele ontlading. Ik stond in mijn atelier en keek naar beide werken en zag dat ze goed waren, dat ze af zijn. Dat is altijd een overduidelijk gevoel. Niets meer aan doen, niet meer op verder werken. Dit is het maximale resultaat in deze schilderijen, dit is het complete verhaal. Tranen van ‘het leven’ -de ontlading van de expressie op het doek- komen vrij en doen me beseffen dat ik ontzettend dankbaar ben dat ik deze schilderijen heb kunnen maken. Ze vertellen -zonder woorden- precies wat ik heb gezien en meegemaakt.

In deze schilderijen komt alles samen: de grootsheid, de kleinheid, de kleuren, de materie, het gevoel, de creatie en de destructie. Het Goddelijke en het Aardse. Is het nu een satelliet foto of kijk ik met mijn eigen ogen naar de grond onder mij? ‘Het kleinere in het grotere’ en ‘het grotere in het kleinere’.

Fractals

‘Het kleinere in het grotere‘ en ‘het grotere in het kleinere‘. Dat boeit me al mijn hele leven. Net zoals bij fractals, een herhaling van het kleinere in het grotere. Dat zie je ook bij een bloemkool, ieder roosje heeft dezelfde opbouw als de hele kool. Een bloemkool is een object waarvan een deel van het object hetzelfde is als het gehele object. In andere woorden: als je één enkel roosje van een bloemkool afhaalt, lijkt dat roosje op zichzelf precies weer op een miniversie van de hele bloemkool. Dit soort fractals komen in de natuur verrassend vaak voor; kustlijnen en landsgrenzen hebben dezelfde grillige contouren als een bloemkool en het menselijk bloedvatenstelsel is met alle haarvaten ook een fractal. Eigenlijk is fractal wiskundige term. In de natuur komen veel structuren voor die lijken op die van fractals. Fractals lijken een mooie beschrijving te geven van de orde die je in de natuur tegenkomt. Het is echter een beschrijving, géén verklaring. Wetenschappers die in fractals de lang gezochte verklaring voor de regelmaat in de natuur zien, vergeten dat. De Schepper laat Zich niet verklaren.

Toegangspoort

Eckart Tolle ziet de kunst als heilige ruimte. Hij omschrijft tijdens de Findhorn retraite op bijzondere wijze zijn visie op kunst. Een visie waar ik graag aan refereer, omdat het aansluit bij wat ik herken.

De oorspronkelijke reden voor kunst in het heilige,
Een toegangspoort te zijn tot het heilige,
Als je kunst ziet of ervaart, ervaar je jezelf,
In de kunst zie je jezelf weerspiegeld,
In echte kunst schijnt het vormloze door de vorm.
Niet iedereen hoeft kunst te maken,
Het is veel belangrijker dat jij een kunstwerk wordt,
Je hele leven, je hele wezen wordt doorzichtig zodat het vormloze er doorheen kan schijnen,
Dat gebeurt als je niet meer geïdentificeerd bent met de vorm,
Het gebeurt als je toegang hebt tot het rijk van de stilte in jezelf,
Dan komt er iets door de vorm naar buiten dat niet de vorm is.

Resoneren

Mijn olieverfschilderijen fungeren als toegangspoorten voor het heilige. Het blijft altijd lastig om de juiste woorden te vinden om de essentie van mijn schilderijen te omschrijven. Het allermooiste van beeldende kunst is dat het een taal is zonder woorden. Het is een taal, die direct connectie maakt met gevoel, gedachten, bewustzijn en ‘ziel‘. De kleuren in mijn schilderijen hebben verschillende trillingen die resoneren met de toeschouwer: met hun gevoel, in het lijf en in ‘de ziel’. De ziel is daarbij een poëtische omschrijving. In de driedeling: lichaam – ziel – geest wordt met ‘ziel’ dat deel van de mens bedoeld waarin de gewaarwordingen, gevoelens en gedachten worden ervaren en bewaard. Het heeft verwantschap met het bewustzijn, hogere zelf en spirit. Het zijn niet enkel de kleuren die resoneren. Het zijn de lagen, het gedroogde zand wat het schildersdoek een huid geeft, alsof het bergen zijn op een vreemde planeet of een delta van een rivier van onze aarde. Het is het geheel. Alles inclusief.